Những người nuôi tôm đều nhận thấy các vấn đề về sức khỏe tôm trong ao nuôi được gây ra bỡi nhiều yếu tố như: chất lượng con giống, cách quản lý đáy ao, quản lý chất lượng nước, quản lý thức ăn và mầm bệnh. Để phòng ngừa dịch bệnh cần phải có sự hiểu biết sâu sắc về sự tác động giữa các yếu tố này. Việc xử lý một yếu tố không thành công cũng có thể tác động tiêu cực đến các yếu tố khác và dẫn đến vấn đề nghiêm trọng trong hệ thống ao nuôi.
Giai đoạn nuôi quan trọng trong nuôi tôm
Khi thực tiễn nuôi tôm ngày càng hướng tới hệ thống nuôi hạn chế thay nước hay nuôi khép kín thì việc duy trì chất lượng đất và nước đạt tối ưu đã trở nên quan trọng hơn. Nhìn vào lịch sử ao nuôi và dữ liệu chất lượng nước ao cho thấy rằng người nuôi thường phải đối mặt với những vấn đề về sức khỏe hoặc dịch bệnh trong suốt 2 giai đoạn cao điểm trong chu trình nuôi. Đầu tiên là giai đoạn tôm 30 – 40 ngày tuổi và thứ hai là giai đoạn 80 – 90 ngày tuổi. Trong suốt khoảng thời gian này, chất lượng nước ao nuôi thường xuyên biến động, hàm lượng NH3 và NO2 tăng lên, làm cho tôm bị stress và dễ nhiễm bệnh. Do đó, việc duy trì môi trường ao nuôi trong suốt giai đoạn nuôi quan trọng này (CGP – Critical Grow-out Period) là cần thiết.
Nguyên nhân gây nên tình trạng độc tố ao nuôi trong giai đoạn nuôi quan trọng (CGP)
“ Stress” là một thuật ngữ phổ biến nhất thường được sử dụng để mô tả vật nuôi có sức khỏe yếu. Nguyên nhân chính gây nên tình trạng stress thường do các loại độc tố trong ao. Trong suốt giai đoạn đầu của chu kỳ nuôi, trong điều kiện nước ao nuôi bị trong hoặc màu nước không ổn định thì thường thấy tảo đáy phát triển do sự tích tụ chất thải trong đất từ vụ nuôi trước. Khi thực vật phù du bắt đầu nở hoa, thường trong vòng 20 – 30 ngày sau khi chúng nở hoa thì tảo đáy sẽ chết do bị thiếu ánh sáng. Tảo chết cùng với thức ăn dư thừa và thực vật phù du chết sẽ bị phân hủy và tích tụ dưới đáy ao.
Đất ao sẽ bị phân hủy một cách nhanh chóng nếu điều kiện là yếm khí. Việc này gây nên tình trạng tích tụ khí độc NH3, NO2, H2S trong đất tạo điều kiện độc hại cho tôm sau khi thả nuôi trong vòng 30 – 40 ngày tuổi. Một tình huống tương tự cũng xảy ra trong suốt giai đoạn sau của chu kỳ nuôi. Thực vật phù du phát triển mạnh trong hệ thống nuôi ít thay nước làm cho pH tăng cao. Để ngăn chặn vấn đề này, hầu hết người nuôi đều có xu hướng sử dụng các dòng sản phẩm diệt khuẩn hay cắt tảo. Trong điều kiện thiếu oxy, kết quả là thực vật phù du chết và những chất thải hữu cơ khác gây nên tình trạng độc hại tương tự trong suốt giai đoạn 80 – 90 ngày tuổi.
Dưới điều kiện hiếu khí bình thường, amoniac được oxy hóa thành nitrit và nitrit thành dạng nitrat không độc bỡi vi khuẩn tự nhiên. Tuy nhiên, quá trình nitrat hóa này bị cản trở bỡi khả năng giới hạn của vi khuẩn oxy hóa trong ao. Do đó, hàm lượng amonia và nitrit trong ao tăng gây stress nghiêm trọng cho tôm.
Phương pháp vật lý để ngăn chặn tình trạng độc tố trong ao
Vì việc quản lý chất lượng nước ao và đất đáy ao không hiệu quả gây nên tình trạng độc tố trong ao và ảnh hưởng đến sức khỏe tôm, nên biện pháp phòng ngừa là cần thiết ngay từ giai đoạn chuẩn bị ao nuôi. Các chất thải hữu cơ còn sót lại trong đất ao từ những vụ thu hoạch trước nên được loại bỏ trong quá trình chuẩn bị ao nhằm làm giảm nguồn phân hữu cơ trên bề mặt đáy ao. Việc này cũng cần thiết để cung cấp các điều kiện tối ưu như tăng độ kiềm lên trên 80 ppm, duy trì pH trong khoảng 7.5 – 8.0, duy trì hàm lượng oxy trên 4 ppm trong suốt thời gian nuôi để thúc đẩy sự phát triển của thực vật phù du, ngăn chặn sự phát triển tảo đáy, ngăn ngừa sự tích tụ khí độc thông qua quá trình oxy hóa.
Trong suốt chu trình nuôi, một phần lớn sinh vật phù du sẽ chết đi. Điều này có thể có nhiều hậu quả cho môi trường ao nuôi. Sự thiếu hụt thực vật phù du trong ao làm ngưng quá trình hấp thu khí độc hoặc dinh dưỡng. Hơn thế nữa, việc phân hủy chúng cũng tạo thêm trầm tích hữu cơ và làm giảm oxy. Các lớp hữu cơ được tích tụ ở đáy ao tạo ra một môi trường rất có hại cho tôm.
Do đó, điều quan trọng là phải có hành động ngay lập tức sau “ tai họa nở hoa” nhằm làm giảm thiểu những tác động bất lợi này. Điều này có thể được thực hiện bằng cách sử dụng dây xích bằng kim loại hay những phương tiện khác để làm sạch lớp đất trên mặt, phải giữ lớp đất mặt trong điều kiện hiếu khí và cố gắng loại bỏ các sinh vật phù du chết bằng cách làm tăng quá trình phân hủy. Điều này cần thiết để ổn định việc “ nở hoa” lần nữa sau tai họa nở hoa trước đó.
Phương pháp sinh học để ngăn chặn tình trạng độc tố trong ao
Xử lý nước để loại bỏ những mầm bệnh tiềm ẩn, vật chủ trung gian mang mầm bệnh và những động vật hoang dã khác trong suốt giai đoạn đầu sản xuất có thể tiêu diệt hoặc làm giảm quần thể vi khuẩn tự nhiên trong ao. Điều này yêu cầu sau này phải bổ sung thêm quần thể vi khuẩn nhất định vào trong ao để tái thiết lập tập đoàn vi khuẩn mới.
Tuy nhiên, những vi khuẩn này chỉ có thể có lợi ích nếu chúng có thể tồn tại và tiếp tục phát triển trong điều kiện ao nuôi. Do đó, những dòng vi khuẩn được chọn lọc phải thích nghi với điều kiện độ mặn cao và sản sinh ra các enzyme đặc trưng để phản ứng với các chất thải hữu cơ. Ví dụ: enzyme protease sẽ phản ứng loại bỏ protein, enzyme cellulose để loại bỏ cellulose,…. Nếu hàm lượng các chất hữu ở giai đoạn đầu của chu kỳ nuôi được giảm thiểu tối đa, thì hàm lượng NH3, NO2, H2S có thể được kiểm soát.
“ Vấn đề quan trọng là làm thế nào để chọn đúng dòng vi khuẩn, với sức mạnh và hoạt lực phù hợp để hoạt động trong điều kiện thích hợp vào đúng thời điểm.”
Tuy nhiên, trong một vài trường hợp, mặc dù hàm lượng hữu cơ thấp, nhưng tình trạng độc tố vẫn tăng lên nếu hàm lượng oxy trong ao không đủ hoặc số lượng quần thể vi khuẩn nitrat hóa bình thường bị giới hạn. Do đó, việc bổ sung thêm các tập đoàn vi khuẩn đặc trưng có lợi để làm tăng tốc độ quá trình oxy hóa nitơ. Vấn đề quan trọng là “ Làm thế nào để chọn đúng dòng vi khuẩn, với sực mạnh và hoạt lực phù hợp để hoạt động trong điều kiện thích hợp vào đúng thời điểm.” Một tập đoàn vi khuẩn thích hợp có thể kiểm soát các chất gây độc trong ao, làm giảm thiểu stress và giảm nguy cơ mắc bệnh trên tôm.
Tóm lại
Duy trì các điều kiện ao nuôi tối ưu để giảm nguy cơ mắc bệnh trên tôm là không dễ dàng. Điều đầu tiên là người nuôi cần phải chú ý hơn nữa trong việc làm giảm các chất thải hữu cơ trong quá trình chuẩn bị ao nuôi. Bước quan trọng tiếp theo là làm cho thực vật phù du phát triển trước khi tảo đáy bùng phát để ngăn chặn các nguồn độc tố tồn lưu trong ao.
Ở đây, các chế phẩm sinh học có thể được sử dụng để làm giảm thiểu các chất thải trong ao hoặc giảm khả năng tích tụ của các độc tố trong suốt quá trình nuôi. Đề sản phẩm vi sinh đạt hiệu quả, cần thiết phải tạo các điều kiện ao nuôi thích hợp để cho toàn thể vi sinh vật phát triển với hoạt lực mạnh.
Một điểm cần lưu ý nữa là việc sử dụng các chế phẩm sinh học mà không hiểu biết về sản phẩm, phương thức sử dụng và điều kiện để vi sinh tồn tại sẽ không mang lại bất kỳ tác dụng nào cả.
Nguồn: Pornlerd Chanratchakool, Disease prevention measures in coastal aquaculture: Part 2; Aqua Culture Asia Pacific, Volume 1 – Number 4, July/August 2005.
Người dịch: KS Huỳnh Thị Bích Thinh - Công ty Cổ phần Thủy sản Bình Minh - Vinhthinhbiostadt Group
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Hotline Vinhthinh Biostadt - Thủy Sản
Zalo - ĐT: 0912 889 542
English
Trang chủ
