“Cách nhìn” của một nông dân về probiotic trong nuôi tôm

CHUỖI CUNG ỨNG VINHTHINH BIOSTADT HƯỚNG ĐẾN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

ESOMAX - HOẠT CHẤT TINH DẦU KHÁNG SINH - GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT BỆNH GAN TỤY VÀ PHÂN TRẮNG

Wokozim đã được sử dụng trên 40 loại cây trồng và hơn 20 quốc gia trên thế giới

Liên doanh giữa Vinhthinh & tập đoàn Biostadt -Ấn Độ

Công ty thành viên

Trang chủThông tin kỹ thuậtNUÔI TÔM SÚ, THẺThuốc - Hóa chất - chế phẩm sinh học và chất dinh dưỡng bổ sung“Cách nhìn” của một nông dân về probiotic trong nuôi tôm

“Cách nhìn” của một nông dân về probiotic trong nuôi tôm

Tóm tắt: Vào đầu năm nay - tháng 4/2013 - Công ty VinhthinhBiostadt đã mời tiến sỹ Manoj Sharma (Ấn Độ) sang Việt Nam để cùng trao đổi với bà con nuôi tôm về các kỹ thuật nuôi, kinh nghiệm của ông trong suốt 16 năm nuôi tôm tại chính trang trại 2.800 ao của công tại Ấn Độ. Các buổi trao đổi của ông diễn ra tại hai tỉnh Bến Tre và Bạc Liêu, tuy nhiên rất tiếc vì ông không thể lưu lại Việt Nam lâu cho nên đã không có nhiều buổi trao đổi như thế tại các tỉnh thành khác. Trong rất nhiều nội dung trao đổi hữu ích của ông, kiến thức về các sử dụng các chế phẩm sinh học cho ăn và xử lý nước của ông rất đơn giản nhưng lại có rất nhiều ý nghĩa mà chúng ta cũng cần suy gẫm. Sau đó, ông cũng viết một bài báo khoa học trên tạp chí Asean Aquaculture về quan điểm và cách sử dụng chế phẩm sinh học này dưới góc nhìn của một nông dân nuôi tôm như ông. Chúng tôi lược trích bài viết này và trình bày bên dưới với hy vọng sẽ giúp người nuôi tôm Việt Nam có cái nhìn rõ ràng hơn về việc ứng dụng vi sinh vào ao nuôi của mình mang ý nghĩa như thế nào.

CÁCH NHÌN CỦA MỘT NÔNG DÂN VỀ PROBIOTIC TRONG NUÔI TÔM

Trong nhiều năm qua, mục tiêu chính của ngành công nghiệp nuôi tôm là tập trung trên tôm sú. Lợi ích kinh tế cao từ việc nuôi tôm sú dẫn đến mật độ thả ngày càng cao và sử dụng con giống kém chất lượng đã làm cho mối nguy về dịch bệnh xảy ra liên tục. Người nuôi đã phải sử dụng kháng sinh và khử trùng nước thường xuyên hơn. Sử dụng kháng sinh rõ ràng mang đến nhiều ảnh hưởng bất lợi cho môi trường, an toàn thực phẩm cũng như dẫn đến việc tạo ra những rào cản thương mại cho sản phẩm đối với thị trường quốc tế.

Chính phủ đã hành động bằng cách ban hành các qui định an toàn vệ sinh thực phẩm nghiêm ngặt trong tất cả các trang trại nuôi tôm như không chấp nhận sử dụng các hóa chất cấm. Các kỹ thuật nuôi tôm như ứng dụng GMP (Good management practices – thực hành quản lý tốt) , BMP (Best management practices – thực hành quản lý tốt nhất) được, nuôi tôm sinh thái (organic farm) và nuôi tôm trong hệ thống không thay nước đã được xem xét ứng dụng. Tuy nhiên, probiotic đóng vai trò chính cho việc hướng đến ngành công nghiệp nuôi bền vững hơn. Ở Ấn Độ có hơn 100 công ty sản xuất probiotic cho mục đích sử dụng trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, người nuôi không có kiến thức đầy đủ về ngành vi sinh vật học và họ không tin tưởng vào những lợi ích của probiotic.

LỊCH SỬ KHOA HỌC CỦA PROBIOTIC TRONG NUÔI TÔM

Định nghĩa quan trọng về probiotics ban đầu của Fuller (1989) là “thức ăn bổ sung vi sinh vật sống mang lại lợi ích cho vật nuôi thông qua sự cải thiện cân bằng đường ruột”. Tuy nhiên, trong nuôi trồng thủy sản hiện nay, định nghĩa khoa học về probiotic của Merrifield và cộng sự (2010) đã được đưa ra. Theo nhóm nghiên cứu này, probiotics là những tế bào vi sinh vật được bổ sung vào khẩu phần ăn hoặc vào môi trường nước nhằm mục đích cải thiện sức khỏe, khả năng đề kháng bệnh của vật nuôi, cải thiện thành tích nuôi trồng, gia tăng giá trị sử dụng của thức ăn, giúp vật nuôi chống stress, tăng cường sức khỏe, tăng cường chất lượng thịt và giảm dị tật”

Probiotics được phân chia làm 03 nhóm: probiotics cho ăn, probiotics cho xử lý nước (mục đích tăng cường phân hủy sinh học ao nuôi), probiotics cho đất (xử lý cặn bả hữu cơ như phân tôm, xác tảo). Probiotics được tạo ra ở dạng bào tử hoặc ở trạng thái nghĩ, bao gồm một hoặc nhiều loài khác nhau trong môi trường đặc biệt để hạn chế hoạt động hoặc làm chậm sự tăng sinh của vi sinh vật. Tất cả những probiotics có thể ở dạng lỏng hoặc dạng hạt được phủ bởi các thể vi sinh.

CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG

Probiotics chứa nhiều dòng vi sinh vật hữu ích khác nhau ở dạng bào tử (bacteria spore) hoặc ở trạng thái nghĩ (resting bodies) sản sinh enzyme ngoại bào để phân cắt các phân tử lớn thành những những mảnh nhỏ hơn có thể hấp thụ được cho những phân cắt sau đó bằng những phản ứng xúc tác enzyme (enzyme – catalysed reaction) bên trong tế bào vật nuôi. Sự thật hiển nhiên rằng các enzyme thêm vào không thể làm tăng tốc quá trình phân cắt vật chất hữu cơ hoặc phân hủy độc tố trừ khi có sự hiện diện của vi sinh vật. Probiotics trong tôm hoặc trong môi trường sống của chúng bám chặt vào bề mặt tiếp nhận và ngăn ngừa sự xâm nhập của các vi sinh vật gây bệnh tiềm tàng.

GÓC NHÌN NÔNG DÂN VỀ PROBIOTIC

Sự hiểu biết và định nghĩa của người nông dân về probiotic rất đơn giản: “Probiotic là những sản phẩm vi sinh chứa nhiều chủng hay một chủng vi sinh vật có lợi mà khi sử dụng riêng lẻ hoặc phối trộn sẽ mang đến lợi ích cho tôm và môi trường ao nuôi”. Với góc nhìn này, probiotic chỉ ở hai dạng, dạng dùng để cho ăn và dạng dùng cho cải thiện môi trường nước ao nuôi và lợi ích của probiotics là:

- Cải thiện sức khỏe vật nuôi thông qua việc cạnh tranh, ngăn chặn vi sinh vật gây hại hoặc tạo ra chất ứng chế vi sinh vật gây bệnh.
- Cung cấp dinh dưỡng thiết yếu để cải thiện dinh dưỡng của tôm nuôi.
- Thúc đẩy tăng trưởng và cải thiện hệ số chuyển đổi thức ăn thông qua việc probiotics cung cấp enzyme hỗ trợ quá trình tiêu hóa của tôm.
- Giảm những ảnh hưởng xấu của môi trường thông qua việc probiotics hấp thu hoặc phân hủy trực tiếp vật chất hữu cơ, chất độc (chẳng hạn như NH₃, NO₂, H₂S, PO₄, CH₄…) trong môi trường nước và qua đó cải thiện chất lượng nước ao nuôi.

Ngoài ra, probiotics còn có khả năng cải thiện đáp ứng miễn dịch của tôm chống lại mầm vi sinh vật gây bệnh thông qua việc kích hoạt hệ thống miễn dịch không đặc hiệu và chống lại virus.

Tuy nhiên, người nuôi thường nghĩ rằng probiotics là một sản phẩm mầu nhiệm có thể mang đến cho họ kết quả nhanh chóng và tích cực ngay sau khi áp dụng. Probiotics trở thành công cụ chữa bệnh (curative tool) hơn là phòng bệnh (prophylactic). Mặc khác người nuôi cũng nản lòng vì giá cả cho probiotics cao làm gia tăng chi phí vụ nuôi. Mặc dù vậy probiotics vẫn được chấp nhận và sử dụng trong các qui tắc nuôi trồng cơ bản.

ỨNG DỤNG PROBIOTIC

Có thể chia làm các giai đoạn sử dụng probiotics sau đây trong nuôi tôm: Giai đoạn 01 – Trước khi thả giống, Giai đoạn 02 – Trong quá trình nuôi, Giai đoạn 03 – Sau khi thu hoạch.

Giai đoạn 01 – Trước khi thả giống

Ứng dụng probiotics trong giai đoạn này phải thực thi nghiêm túc theo các qui tắc thực hành quản lý ao nuôi tốt nhất (BMP) bao gồm các điểm chính yếu là: thiết kế và xây dựng ao nuôi phù hợp. Các bước quan trọng nhất để tăng cường hiệu quả của probiotics là phơi và cày xới đáy ao đầy đủ, san bằng và đầm nén đáy ao kỹ sau đó và lấy nước vào ao nuôi qua túi lọc. Qui trình chuẩn bị ao nuôi được trình bày trong bảng 01.

Ngày 01	Lấy đầy nước ao nuôi (mức trung bình 1,2 m). Để lắng trong 02 ngày.
Ngày 04	Khử trùng bằng chorine với liều 10ppm.
Ngày 09	Đánh vào ao nuôi lần thứ nhất hỗn hợp sau khi đã lên men bao gồm Đường thô + Cám gạo + Nấm men.
Ngày 10	Đánh vi sinh vào ao nuôi lần 01
Ngày 15	Đánh vào ao nuôi lần thứ 2 hỗn hợp sau khi đã lên men bao gồm Đường thô + Cám gạo + Nấm men.
Ngày 16	Đánh vi sinh vào ao nuôi lần 02
Ngày 19	Thả giống PL 15 chất lượng tốt đã qua xét nghiệm

Giai đoạn 02 – Trong quá trình nuôi

Theo hướng dẫn chung của hầu hết các công ty sản xuất, liều sử dụng probiotics trong quá trình nuôi như sau:

- Xử lý nước

Áp dụng liều ban đầu, sau đó đánh lại định kỳ hàng tuần trong suốt quá trình nuôi. Liều thường áp dụng là 0,5 – 01 kg/ha/tuần (với probiotics dạng bột) và 05 – 10 lit/ha/tuần (đối với dạng lỏng).

- Cho ăn

Khuyến cáo chung thường thấy là trộn probiotics cho ăn trong suốt vụ nuôi cho đến khi thu hoạch, mỗi ngày một lần. Liều dùng là 05 – 10 grams/kg thức ăn và áo ngoài bằng chất kết dính.

Ứng dụng probiotics trong suốt vụ nuôi cần được đáp ứng bằng cách quản lý chất lượng nước ao nuôi thích hợp, hệ thống quạ nước đầy đủ, chất lượng thức ăn tốt, lịch cho ăn đúng, kiểm tra vó chính xác và có hệ thống an toàn sinh học hoàn chỉnh nhằm gia tăng hiệu quả của probiotics.

Các chỉ tiêu môi trường nước tối ưu giúp gia tăng hiệu quả sử dụng probiotics như sau:

pH	7.5 – 8.5
Độ trong	35 – 45 cm
Độ kiềm	Lớn hơn 100 ppm Bicarbonate
Độ mặn	15 – 25 phần ngàn
Nhiệt độ	28 – 32 độ C
Độ sâu mực nước ao nuôi	Trung bình 1,8 m
Tỷ lệ Ca:Mg	1:3, đặc biệt rất quan trọng đối với tôm thẻ chân trắng

Giai đoạn 03 – Sau khi thu hoạch

Sử dụng probiotics cho ao nuôi sau khi thu hoạch là vấn đề tối quan trọng mà người nuôi thường bỏ qua. Giải pháp này nhằm giúp loại bỏ hoàn toàn lượng vật chất hữu cơ tích tụ vượt quá giới hạn ao nuôi trong suốt quá trình nuôi. Việc ứng dụng vi sinh sau khi thu hoạch tại trang trại của MAPL của tôi được thực hiện theo các bước như sau:

Bước 1 – Xịt rửa nền đáy ao nuôi.
Bước 2 – Bón vôi.
Bước 3 – Cấp nước vào ao nuôi ở mức 20 – 30 cm
Bước 4 – Sử dụng probiotics.

MỘT VÀI QUAN SÁT

Bảng bên dưới ghi nhận những quan sát sau nhiều năm nuôi tôm có ứng dụng probiotics

*Ứng dụng Probiotics cho môi trường nước*
Ngày tuổi	QUAN SÁT	ĐÁNH GIÁ
Ngày 01 – 50	- Chất lượng nước tốt. - Màu nước ổn định - Độ trong ổn định	Thay đổi có ý nghĩa và quan sát được đối với điều kiện chất lượng nước.
Ngày 51 – 100	Màu nước ổn định, độ trong giảm nhẹ	Các chỉ tiêu môi trường nước ổn định nhưng nhưng bắt đầu có sự tích lũy ammonia từ ngày thứ 80 trở đi
Ngày 101 – thu hoạch	Tảo phát triển dày và có tảo tàn đột ngột
*Trộn probiotic cho tôm ăn*
Ngày 01 – 50	Tăng trưởng ban đầu tốt và lột xác tốt	Tỷ lệ sống > 90%
Ngày 51 – 100	Màu sắc tôm đẹp và đều cỡ	Tăng trưởng hàng ngày tốt hơn, sức khỏe tôm tốt, đường ruột rất tốt.
Ngày 100 – thu hoạch	Tôm tăng trưởng tốt, có ít hơn 5% tôm tăng trưởng kém và màu sắc không đẹp	Có thể do chất lượng nước giai đoạn cuố không tốt là nguyên nhân gây stress.

CÁC CHỦNG VI SINH VẬT NITRAT HÓA

Vi khuẩn nitrat hóa là những vi khuẩn yếu, chúng nhạy cảm với môi trường acid mặc dù chúng sinh ra acid trong quá trình oxy hóa NH₃ và NO₂. Vì thế nếu trong ao có quá nhiều ni tơ, những vi khuẩn này sẽ tự giết chúng bằng quá trình biến dưỡng dị hóa (metabolism) ni tơ thành nitrite trừ khi pH ít biến động (môi trường có tính đệm). Vi khuẩn nitrat là vi khuẩn tự dưỡng, do đó chúng luôn cần có oxy trong quá trình phân hủy NH₃.
Hoạt động của Nitrobacter bị hạn chế bởi sự hiện diện của một lượng nhỏ khí NH₃, trong khi Nitrosomonas không bị hạn chế bởi NH₃. Cả Nitrobacter và Nitrosomonas đều hoạt động trong ao nuôi trong khoảng pH từ 6.8 – 8.5, khoảng pH tối ưu cho hoạt động của chúng là từ 8.2 – 8.3.

CÁC KHUYẾN CÁO

Tại trang trại nuôi tôm của tôi, kết qua thực nghiệm và kinh nghiệm cho thấy rằng, việc sử dụng probiotics cho môi trường nước sẽ cho kết quả tốt nhất nếu như tần suất áp dụng là 2 – 3 lần/tuần thay vì 07 ngày một lần hoặc 02 tuần một lần. Lượng probiotics cần dùng thì tỷ lệ thuận lượng cho ăn hơn là mật độ thả nuôi. Đối với probiotics dùng cho ăn, thay vì chỉ trộn cho ăn 01 – 02 cử/ngày, tôi khuyến cáo đặc biệt là nên trộn probiotics cho ăn tất cả các cữ. Điều này có nghĩa là thay vì trộn 5 – 7 gram/kg thức ăn chỉ cho 01 – 02 cữ thì nên trộn 2 – 3 gram/kg thức ăn cho tất cả các cữ.

KẾT LUẬN

Probotics mang lại lợi ích có ý nghĩa cho các trang trại nuôi tôm. Hiệu quả của probiptics trộn cho ăn thì thấy rõ hơn là ứng dụng cho môi trường nước. Tuy nhiên, probiotics chỉ có kết quả tốt và như kỳ vọng trong trường hợp ao nuôi được quản lý thật tốt.

Tôi cũng lưu ý là không nên dùng probiotics cho mục đích chữa trị bệnh. Người nuôi nên sử dụng vi sinh cho ao nuôi của mình với mục đích bảo đảm cho sự ổn định và lợi ích dài lâu của trang trại. Tôi cũng khuyến cáo rằng, probiotics nên được lưu ý đến như là phần không thể thiếu trong các qui tắc nuôi tôm sơ đẳng nhất và là thành phần chính trong một trại nuôi tôm đạt tiêu chuẩn.

Tôi cũng lưu ý các nhà sản xuất và kinh doanh sản phẩm probitics cần phải nhận thức rõ việc ứng dụng, liều dùng của probiotics trong nuôi trồng, hướng dẫn rõ ràng và dễ hiểu cho người nuôi. Probiotics là công cụ sinh học hiệu quả gần gũi với tự nhiên đảm bảo cho nuôi trồng bền vững và đáp ứng hoàn hảo nhu cầu thực phẩm, lợi nhuận cho tất cả người nuôi.

Bên dưới là một vài hình ảnh trang trại nuôi tôm của Dr. Manoj tại Ấn Độ và tôm nuôi của ông.

Biên dịch: KS PHẠM THỊ SINH - Công ty VinhthinhBiostadt

Nguồn bài viết: Asean Aquaculture Jan 2013 - Page 08 - 12

Nguồn hình ảnh: Dr. Marnoj Sharma (in Presentation - VinhthinhBiostadt workshop in Viet Nam)

Từ khóa: probiotics, vi sinh, nitrosomonas, nitrobacter,

Trở về