Ngâm từ 12-14 giờ trong nước và chỉ sử dụng phần nước đã lắng để tạt xuống ao là cách sử dụng saponin đúng đắn nhất. Vì saponin là một dạng thực vật được xay nhuyễn, cho nên chúng không thể hòa tan hoàn toàn trong nước cho dù chúng có được xay nhuyễn đến mức độ nào cũng vậy. Việc đánh trực tiếp saponin xuống ao nuôi sẽ gây tích tụ hữu cơ và phát sinh khí độc sớm trong quá trình nuôi.
Hàm lượng saponin thường chỉ đạt mức 12 – 14% trong điều kiện thu hoạch và xay xát bình thường. Cũng có sản phẩm saponin có hàm lượng cao hơn và đạt đến 60%, tuy nhiên, với dạng này chúng cần phải qua nhiều công đoạn tinh chế, lọc tạp chất… và rất đắt tiền, ít phù hợp cho chi phí nuôi.
Saponin diệt cá bằng cơ chế ức chế hô hấp, ngăn cản quá trình vận chuyển oxy trong máu. Sau khi đánh saponin vào ao, tác dụng gây chết cá thường diễn ra sau khoảng thời gian từ 2 – 3 giờ. Các loại saponin gây chết cá tức thời ngay sau khi sử dụng không phải do hàm lượng cao mà thường được bổ sung hoá chất có độc tính rất mạnh. Các loại hoá chất này không được công bố và không rõ nguồn gốc, có thể gây độc cho tôm nuôi sau này.
Các loài cá khác nhau sẽ bị tiêu diệt bởi những hàm lượng saponin khác nhau. Thông thường các loại cá có vẩy và cơ quan hô hấp phụ (như bóng hơi, da) thì có sức chịu đựng cao hơn vì chúng có khả năng lấy oxy từ không khí thay vì chỉ lấy oxy trong môi trường nước thông qua mang. Chính vì vậy, nếu như trong ao có nhiều loại cá này (cá kèo, cá rô, rô phi, cá lóc) thì cần phải nâng cao liều lượng sử dụng saponin so với mức bình thường.
Saponin không phải là chất dùng để gây màu nước ao nuôi. Khi saponin được dùng diệt cá tạp, nước ao nuôi thường chuyển sang màu nâu, tuy nhiên màu sắc đó không phải là màu của tảo.
Không nên thả tôm trong vòng 03 ngày sau khi sử dụng saponin. Dư lượng saponin còn lại trong ao nuôi có thể kích thích tôm lột xác nhưng cũng có thể ức chế khả năng hình thành vỏ mới đối với tôm con làm cho tôm yếu và dễ mắc các bệnh cơ hội khác.
Saponin tăng độc tính khi ở nhiệt độ cao và độ mặn cao, tuy nhiên ít độc khi pH cao. Mặc dù độc tính của Saponin tăng cao ở điều kiện nhiệt độ cao, nhưng saponin lại thường được sử dụng diệt tạp vào ban đêm.
Liều lượng sử dụng saponin như sau:
a. Độ mặn trên 20‰ : Dùng 10 kg/1.000 m3.
b. Độ mặn từ 10 - 20‰ : Dùng 10 - 15 kg/1.000 m3.
c. Độ mặn dưới 10‰ : Dùng 15 - 20 kg/1.000 m3.
d. Kích thích lột xác : Dùng 5 kg/1.000 m3
Thời điểm tốt nhất để sử dụng Saponin diệt cá tạp là vào khoảng sáng sớm (4h30 – 6h00) vì:
+ Vào sáng sớm hàm lượng oxy trong ao nuôi thấp nhất, do đó cá sẽ nhanh chết hơn so với các thời điểm khác trong ngày.
+ Nhiệt độ nước sẽ tăng dần lên sau khi dùng saponin, như vậy độc tính sẽ dần tăng cao.
Người viết: KS. Nguyễn Thành Quang Thuận - Công ty VinhthinhBiostadt